ГүлжазымТаңдаулы

ГҮЛЖАЗдың гүлді дастарханы

Қазақтың дастархан мәзірі – ұлтымыздың даналығының сарқылмайтын тұнық бастауы ғана емес, ұлтымыздың саушылығының кепілі.Қазақтыңтағамдарының тарихы мен әзірлеу әдістері – айрықша қызық өнер. Бүгінде ұлттық тағамдарымызды дайындаудың ғасырлар бойы қалыптасқан технологиясы сақтала бермейтіндіктен, құрт жасау кезінде оны мөлшерінен артық қайнату –бойындағы дәрумендерді жойып жібереді екен.

Жасалу технологиясын қатаң сақталғанда ғана ұлттық тағамымыздың даңқы асқақтап, адам денсаулығына пайдалы қасиеті сақталмақ. Басқа ұлттың өкілдеріне дейін тамсана жейтін жеңсік асымыз құрт, шындығында, ұлттық брендіге сұранып тұр. Сондықтан, құртты туристік кластердің бір бағыты ретінде дамытып, туристерге ұсынып, шекарадан алып шығатын тағам ретінде танытсақ, еліміздегі мал шаруашылығының дамып, ұлттық тағамымыздың кең танылуына мүмкіндік туады.

Қазақы тағамдардың жасалу технологиясына қатысты тағы бір мәселе – қазақтың әзірленетін қымызының ыдысын жиі ауыстырып отыру арқылы ата-бабаларымыз қымыздың табиғи дәмінің сақталуын қамтамасыз еткен. Олай етпесе, кезкелген ұлттық тағам өзінің табиғи қасиетін жоғалтады.

«ГҮЛЖАЗдың гүлді дастарханы» атты жаңа айдарымызда қазақы тағамдардың түйінді мәселелерінің шешілу жолдары да сөз болады.


Қарынбөртпе дегеніміз не?

Дәмі ерекше, өкінішке қарай, соңғы кезде ел арасында сирек дайындалатындықтан, ұмытыла бастаған тағамдарымыздың бірі – қарынбөртпе.

Қарынбөртпе – жаңа сойылған малдың етін, майын, бауырын қосып, ұнмен араластырып, қарынға салып пісірілетін ұлттық тағам. Сойылған қойдың ішмайын, етін, бауырын өте ұсақтап турайды. Тартылған еттің (фарш) үстіне бидай ұнын, сарымсақ, бұрыш, тұз салып, жақсылап араластырады. Дайын болған тартылған етті (фарш) қарынға немесе бүйенге салады.

Жармақұртқалай жасалып, қайнатылады?

Құртты дайындау үшін сүттен мол айран ұйытып, ішкеннен қалғанын үлкен ыдысқа жинай береді. Жиналған айран 50-100литр шамасына жеткенде, оны сабаға (арнайы мал терісінен тігілген ыдыс) құйып, піспекпен (ағаштан жасалған піспек) ұзақ уақыт майы ажыратылғанша пісіп, майын (сары май) бөлек алады. Сол кезде майы ажыратылған айран сұйылып, шұбат сияқты күйге айналады. Оны «іркіт» деп атайды. Іркітті қазанға құйып, ұзақ қайнатады. Он «құрт қайнату» дейді. (Құртты қайнап тұрған кезінде қасық сыртымен көбігін жалау, ыстықтай сары май сапырып ішу өз алдына бір ләззат…).

Ұзақ қайнаған іркіттің сары суы ажырап, құртқа айналады. Сосын, сүзгішке (арнайы тігілген) құйып, сары суын ажыратып сүзеді де, құртты сүзгіден шығарып, жіппен бөліп, үстіне ши төсеп жасалған өреге жайып, кептіріп алады.

Сары суды –көптеген ауыруға, асқазан, ағыза жолдарын тазалауға қолданады. Сиыр, мен қой сүтінің айрандарын, мүмкін болса, қоспаған жақсы. Себебі, екеуінің түсі де, дәмі де –екі бөлек.

Құрт– сүттен жасалған тағамның ең бір таза түрі. Құрт– өте пайдалы. Айранды піспей, іркітке айналдырмай қайнатса, ол –ірімшік болады. Сүтті ірітіп, сәл қайнатып, сүзіп алса –ақ ірімшік, ұзақ сары суы таусылғанша қайнатса –қызыл ірімшік, одан да ары күйдіре қайнатса –ирис секілді тәтті шығады.

 

 

Мұның атын қазақ «сірне» деп те атайды, әрдайым тәтті орнына (набат, кәмпит, құрма т.б.) жүреді. Нағыз құрт –құрғақ емес, майлы да маңызды болады.

 

 

Осы айдарда

Back to top button